Als zelfstandige kan u zich maar beter beschermen tegen professionele schuldeisers door uw woning onbeslagbaar te laten verklaren. Deze beschermingsmaatregel biedt aan de zelfstandige ondernemer een extra middel om zijn of haar persoonlijk risico bij een faillissement te beperken. In de praktijk stellen we vast dat deze mogelijkheid nog te weinig gekend is bij ondernemers. De ideale reden om de basisregels nog even van onder het stof te halen in deze nieuwsbrief.
Welke zelfstandige ondernemers kunnen van deze maatregel genieten?
Deze beschermingsregeling geldt voor alle natuurlijke personen die in België een beroepswerkzaamheid uitoefenen op zelfstandige basis, zowel in bij- als hoofdberoep en zowel vóór als na uw pensionering. De regeling is niet alleen van toepassing voor wie zijn beroep uitoefent via een eenmanszaak, ze geldt eveneens voor bestuurders en zaakvoerders van vennootschappen en VZW’s.
Wat deze laatste betreft, lijkt dit op het eerste gezicht overbodig indien u een naamloze vennootschap (NV) of besloten vennootschap (BV) heeft opgericht. Professionele schuldeisers kunnen zich in dat geval immers alleen richten tot het vennootschapsvermogen. In beginsel klopt dat maar in bepaalde situaties kunnen schuldeisers van uw vennootschap toch uw privévermogen aanspreken indien uw aansprakelijkheid als bestuurder in het gedrang komt (bijvoorbeeld verhoogde aansprakelijkheid voor fiscale- en RSZ schulden, misdrijven, …) .
Daarnaast beschermt uw vennootschap u al evenmin tegen aansprakelijkheid voor bepaalde sociale schulden van de vennootschap, naar aanleiding van een kennelijk grove bestuursfout die bijgedragen heeft tot het faillissement, …
Welke onroerende goederen worden beschermd?
Enkel de hoofdverblijfplaats kan onbeslagbaar worden verklaard. Dit is de woning waar de zelfstandige als alleenstaande of met zijn gezin gewoonlijk verblijft.
Andere onroerende goederen zoals een tweede verblijf, een opbrengsteigendom,… komen niet in aanmerking.
Indien de zelfstandige de woning slechts in mede-eigendom bezit, dan kan slechts het onverdeelde aandeel in de woning onbeslagbaar verklaard worden.
Voorbeeld
Jurgen oefent het beroep van loodgieter uit als zelfstandige in hoofdberoep. Samen met zijn vriendin Marijke – die als bediende aan de slag is – hebben ze begin dit jaar hun enige woning aangekocht. Jurgen is voor 30% eigenaar van de woning en Marijke voor 70%.
In bovenstaand voorbeeld kan Jurgen een akte van onbeslagbaarheid van de gezinswoning laten opstellen door de notaris waardoor zijn deel van de woning beschermd is tegen zijn schuldeisers. Het deel van Marijke is sowieso beschermd tegen de schuldeisers van Jurgen aangezien ze niet met elkaar zijn gehuwd. Mocht Marijke later als zelfstandige aan de slag gaan, dan kan zij eveneens ervoor opteren om haar eigendomsaandeel van de woning tegen onbeslagbaarheid te laten beschermen.
Indien de woning waarin de zelfstandige woont eveneens wordt gebruikt voor zijn of haar zelfstandige activiteit, geldt de volgende regeling:
- Als de oppervlakte van het gedeelte dat bestemd is voor professioneel gebruik minder bedraagt dan 30% van de totale oppervlakte van de woning, dan kan de verklaring van onbeslagbaarheid voor het gehele onroerend goed opgesteld worden;
- Bedraagt het professioneel gebruik 30% of meer, dan kan enkel het woongedeelte onbeslagbaar worden verklaard mits de voorafgaande opstelling van statuten inzake mede-eigendom (lees: basisakte).
Welke formaliteiten dienen te worden vervuld?
De enige manier om de gezinswoning buiten de schietschijf van uw schuldeisers te houden, is een authentieke verklaring van onbeslagbaarheid te laten opstellen door uw notaris. Door de inschrijving van deze verklaring op het hypotheekkantoor wordt de notariële akte publiek gemaakt naar schuldeisers toe. De kostprijs ervan mag u ramen op € 1.000,00 à 1.250,00.
Tegen welke schuldeisers biedt de verklaring bescherming?
Vooreerst kan de zelfstandige zich alleen beschermen tegen beroepsschulden en dus niet voor schulden die enkel verband houden met zijn of haar privéleven. Ook tegen schulden die ontstaan zijn uit een misdrijf (bijvoorbeeld fiscale fraude) dat u beroepshalve beging, kan u zich niet beschermen.
De authentieke verklaring van onbeslagbaarheid heeft dus uitsluitend uitwerking ten aanzien van schuldeisers waarvan de rechten hun oorsprong vinden in de beroepsactiviteit van de zelfstandige.
De verklaring van onbeslagbaarheid heeft verder alleen uitwerking ten aanzien van schuldeisers van wie de schuldvordering is ontstaan na de inschrijving op het hypotheekkantoor. Heeft u reeds persoonlijke waarborgen verstrekt ter dekking van bestaande krediet, dan is de verklaring misschien een maat voor niets.
Voorbeeld
Jan is zelfstandig aannemer in hoofdberoep via een eenmanszaak. Hij sluit een financiering af op 31 augustus 2022 bij bank Y voor de aankoop van een graafmachine. Jan heeft reeds een hypothecair krediet afgesloten bij bank Z voor de aanschaf van zijn enige woning die hij uitsluitend voor zijn privédoeleinden gebruikt. Hij liet een authentieke akte van onbeslagbaarheid opstellen door zijn notaris in juli 2022.
Jan zijn woning is beschermd tegen beslag van bank Y indien hij er niet meer in slaagt om de financiering van de graafmachine af te lossen.
Jan is echter niet beschermd indien bank Z beslag legt op zijn woning.
Heeft een schuld een gemengd karakter (deels privé en deels beroepsmatig), dan zal de verklaring van onbeslagbaarheid geen enkele uitwerking kunnen hebben.
Kredietverstrekkers zullen minder happig zijn om u een lening te verstrekken
Een belangrijk nadeel van de regeling is dat potentiële kredietverstrekkers minder snel geneigd zullen zijn om u een lening voor beroepsdoeleinden te verstrekken. Zeker indien ze weten dat de woning geen onderpand kan vormen ter dekking van de schuld. Er zal in dat geval dus moeten gekeken worden naar alternatieve waarborgen wat voor heel wat zelfstandige ondernemers, vooral voor beginnende, minder evident zal zijn.
De verklaring van onbeslagbaarheid van de gezinswoning is een must voor wie een iets risicovollere activiteit uitoefent via een eenmanszaak of zelfs via een vennootschap. Zo voorkomt u dat u door een financiële tegenslag van de ene dag op de andere op straat wordt gezet.